ژئومورفولوژِی دوران انسان زیست کواترنری

ژئومورفولوژِی دوران انسان زیست کواترنری ( Quaternary):

این دوران که به دوران چهارم مشهور است اساسا قسمت بالایی دوران سوم بوده و شامل دو دوره به نامهای پلیوستوسن و هولوسن بوده که مجموعا روی هم رفته از 9/1 میلیون سال پیش آغاز شده است و تا امروزه نیز ادامه دارد. این دوران با ظهور گونه های گاو، شتر، فیل و اسب مشخص می شود.از اختصاصات جغرافیایی این دوران می توان وجود یخبندانهای متوالی را نام برد که از تغییرات آب و هوایی مهم کره زمین ناشی شده اند و با پسروی و پیشروی دریا و همچنین تناوب فرسایش و رسوب گذاری همراه بوده است. از اختصاصات دیرینه شناسی این دوران می توان به وجود انسانهای سنگواره و نسلهای آنها اشاره کرد.آب و هوای دوران چهارم بطور متناوب تغییر کرده و وجود دوره های یخچالی و بین یخچالی که اولی از روی پایین بودن درجه حرارت و فراوانی ابرها و دومی از روی بالاتر بودن درجه حرارت و کمتر شدن میزان ابرها تشخیص داده می شوند، معرف این تغییرات هستند. هر یک از این نوسانات با جابجا شدن مناطق آب و هوایی قطبی به طرف استوا در دوره یخچالی و به طرف قطب در دوره بین یخچالی همراه بوده است.

» دوره های یخچالی:

دو دوره اصلی یخچالی در طول دوران چهارم شناخته شده که بوسیله یک دوره اصلی بین یخچالی میندل- ریس (Mindel- Riss) از یکدیگر جدا می گردند. هر یک از این دو دوره یخچالی نیز به تعدادی دوره کوچک یخچالی تقسیم می شوند و دارای مراحل پیشرونده یا به تاخیر افتاده ای هستند که وجود آنها مشکل تعیین سن مطلق یخچالها را زیادتر می کند.

یخچالها در اروپای شمالی، آلپ و آمریکای شمالی شناخته شده اند تعداد هر یک آنها در این مناطق نیز متفاوت است و هم ارزی لازم تنها بین یخچالهایی که به دوره های جدیدتری تعلق دارند، دیده می شود.
1) در اروپای شمالی سه دوره یخچالی تشخیص داده شده است:

- الستر (Elster): یخچالها از مناطق بسیار دور تا منطقه لایپزیک پیشروی کرده بودند.

- ساآل (Saal): یخچالها از منطقه قبلی نیز بیشتر تجاوز کرده و تا حاشیه منطقه رن (Rhin) پیشروی کرده اند.

- ویستول (Vistule): یخچالها به هامبورگ رسیده و مورنهای آن از دانمارک تا ورشو و از آنجا تا روسیه بجای مانده است.

بعد از این سه دوره یک دوره یخچالی تاخیری فرا می رسد که پهنه آن تا کشورهای اسکاندیناوی محدود بوده و به وسیله دریای بالتیک احاطه می شوند.

2) در آلپ: در این منطقه پنج دوره یخچالی شناخته شده است:

- دوره یخچالی دونائو (Donau)، گونز (Gunz) و میندل (Mindel) که نام آنها از دانوب و شعبات آن گرفته شده و همزمان با دوره الستر است.

- ریس (Riss) : این دوره یخبندان در داخل کوه های آلپ پیشروی کرده و تمام جلگه سوئیس را می پوشاند.
- وورم (Vovrem) : وسعت این یخبندان کمتر از ریس است و یخچال رن به لیون نمی رسد.
دوره تاخیری در منطقه آلپ با رشته ای از مورنها که اغلب دریاچه های بزرگ جبهه شمالی (دریاچه های فرانسه، سوئیس و اطریش) و جنوبی (دریاچه های ایتالیا) آلپ را احاطه کرده اند، مشخص می شود.

3) آمریکای شمالی:در این دوره 4 دوره یخچالی دیده می شود که بترتیب عبارتند از: نبراسکا، کانزاس، ایلینویز و ویسکانسن.

دوره ویسکانسین با دوره های ویستول و وورم و دوره ایلینویز با دوره های ریس و ساآل از نظر زمانی مطابقت دارند.